Eén van de momenten waarop van alles verandert en geregeld moet worden is wanneer een jongere 18 wordt. Het is raadzaam om drie maanden van tevoren te starten met alle voorbereidingen en aanvragen.

Onderhoudsplicht
De financiële verantwoordelijkheid van ouders stopt niet bij het 18de jaar. Zij hebben onderhoudsplicht tot de leeftijd van 21 jaar en moeten dus blijven bijdragen in de kosten van studie en levensonderhoud.

Beschermingsmaatregelen
Zodra een jongere 18 wordt zijn de ouders niet langer automatisch wettelijk vertegenwoordiger. Mensen van 18 jaar zijn voor de wet in principe handelingsbekwaam en mogen hun eigen belangen behartigen.

Zij mogen bijvoorbeeld: een telefoonabonnement afsluiten, alcohol en sigaretten kopen, contracten en overeenkomsten afsluiten, rood staan of een lening afsluiten. Zij zijn zelf aansprakelijk voor schulden die vanaf hun 18e jaar zijn ontstaan.

Mensen met een beperking kunnen daar soms niet goed mee omgaan. Wanneer dat zo is, is het mogelijk om per de 18e verjaardag een of meer wettelijk vertegenwoordiger(s) te laten benoemen.

De twee meest voorkomende vormen van wettelijke vertegenwoordiging zijn bewind voering en mentorschap.

Een bewindvoerder beheert de financiën en het vermogen van iemand, de mentor ziet toe op de zorg die iemand krijgt en neemt beslissingen hierover. Bewind voering en mentorschap moeten worden aangevraagd bij de rechtbank; een kantonrechter houdt hierover een zitting en heeft de eindbeslissing.

Vaak zijn het de ouders van de jongere die (bijvoorbeeld) bewindvoerder en/of mentor worden, maar het mag ook iemand anders zijn uit het informele netwerk (bijvoorbeeld een vriend(in) of familielid), of een professional.

De bewindvoerder legt jaarlijks verantwoording af aan de rechtbank, over de financiën van degene die onder bewind staat. De mentor moet eens in de vijf jaar rapporteren aan de rechtbank. Professionele bewindvoerders en mentoren ontvangen altijd een vergoeding voor hun werk; deze wordt in principe door de jongere zelf betaald, maar als hij een heel laag inkomen heeft, kan dit worden betaald door de gemeente vanuit de bijzondere bijstand.

School
Na zijn 18e kan een jongere nog naar het voortgezet onderwijs blijven gaan en/of een vervolgstudie kiezen.

Er bestaat een tegemoetkoming scholieren voor mensen van 18-30 jaar die voltijd naar het vmbo, havo, vwo, mavo, lwoo, praktijkonderwijs, vso (tot de leeftijd van 20) of vavo gaan. Deze tegemoetkoming is een gift.

Wanneer mensen van 18 jaar of ouder een studie MBO, HBO of universiteit volgen is er studiefinanciering. Afhankelijk van de omstandigheden is het een gift of een lening.

Voor jongeren die een voltijdopleiding volgen aan mbo, hbo of universiteit, is er een studentenreisproduct, ook als zij nog geen 18 zijn.

Aanvragen van de tegemoetkoming, de studiefinanciering en het studentenreisproduct gebeurt via www.duo.nl. Op de site is ook een rekenhulp beschikbaar om uit te rekenen wat men kan krijgen en of het om een gift of een lening gaat.

Mocht de jongere een baan krijgen of naar dagbesteding gaan, dan moeten deze financiële tegemoetkomingen wel door hem zelf worden stop gezet per de datum van uitschrijving van school of studie.

Werk
Na school aan het werk? Als een jongere niet zonder hulp of begeleiding kan werken, dan kan hij een indicatie banenafspraak of een indicatie beschut werk aanvragen bij het UWV. Het UWV beoordeelt het arbeidsvermogen van de jongere en kan de indicatie afgeven. De gemeente helpt mensen met zo’n indicatie aan passend werk (participatiewet). https://www.uwv.nl/particulieren/arbeidsbeperkt/index.aspx 

Zorg
Krijgt jouw zoon of dochter zorg – zoals begeleiding, dagbesteding, logeren, persoonlijke verzorging via de gemeente? Dan wordt dit tot zijn/haar 18e verjaardag gefinancierd vanuit de Jeugdwet. Beschikkingen die vanuit de Jeugdwet worden toegekend komen normaalgesproken tot een eind zodra de jongere 18 wordt. Er is echter soms sprake van verlengde Jeugdwet.

Wanneer de Jeugdwet niet langer van toepassing is, wordt de zorg geregeld vanuit twee andere wetten: de WMO (wet maatschappelijke ondersteuning) en de Zorgverzekeringswet.

• Gemeente (WMO): begeleiding, dagbesteding, logeren, huishoudelijke hulp.
• Zorgverzekeraar: persoonlijke verzorging, verpleging.

Zodra de jongere voor de zorg is aangewezen op andere wetgeving zal de gemeente dit met de ouders bespreken. Ook komt dit tot uitdrukking in de einddatum van de beschikking die de gemeente vanuit de Jeugdwet heeft afgegeven.  

Wanneer iemand levenslang 24-uurs zorg en/of toezicht nodig heeft en niet in staat is om adequaat te alarmeren als er iets aan de hand is, dan zou hij in de WLZ (Wet Langdurige Zorg) kunnen vallen. Het gaat in de WLZ om jongeren en volwassenen die - als zij alleen zouden zijn - naar een verpleeghuis, instelling of wooninitiatief zouden moeten verhuizen. Tegenwoordig kunnen mensen er ook voor kiezen om thuis WLZ zorg te krijgen. Dit is vaak mogelijk dankzij het feit dat een of meer mantelzorgers het vereiste toezicht kunnen leveren.

Bij sommige jonge kinderen is al vroeg duidelijk dat zij in de WLZ thuis horen. Bij andere kinderen kan dit pas worden beoordeeld als zij wat ouder zijn – bijvoorbeeld als zij een ontwikkelingsachterstand hebben, waarvan niet duidelijk is of zij deze geheel, gedeeltelijk of niet zullen inhalen. Wanneer een kind ouder wordt, ontstaat er meestal meer duidelijkheid over de mate van zelfredzaamheid en de uiteindelijke behoefte aan zorg.

De gemeente of de zorgverzekeraar kan in zo’n geval aangeven dat de WLZ vermoedelijk  “voorliggend” is. In dat geval kunnen de ouders een WLZ-indicatie aanvragen bij het CIZ. Als deze wordt toegekend, wordt alle zorg voortaan door het zorgkantoor gefinancierd en niet langer door de gemeente en/of de zorgverzekeraar.

Dagbesteding
Voor wie door de beperking niet in staat is om een betaalde baan te krijgen zijn er verschillende soorten dagbesteding. Het is belangrijk om van tevoren goed te oriënteren op wat er is en wat geschikt is, bijvoorbeeld in samenwerking met school.

Dagbesteding lijkt in de ogen van de zorgvrager soms op werk maar is in feite een vorm van zorg (ook wel begeleiding groep genoemd). Voor 18+ers zonder WLZ- indicatie wordt dit – inclusief vervoer - bekostigd door de gemeente (WMO).

Voor 18+ers met WLZ indicatie wordt dagbesteding – inclusief vervoer - gefinancierd vanuit de WLZ-indicatie. Dit kan gevolgen hebben voor de hoeveelheid andere zorg die vanuit de WLZ-indicatie wordt bekostigd. Vooral ouders die professionele of informele zorg inkopen met het PGB (persoonsgebonden budget) van hun kind, en het volledige PGB bedrag daar al aan besteden, zullen er rekening mee moeten houden dat een deel van de indicatie voortaan aan dagbesteding moet worden besteed. Je kunt hierover contact opnemen met het zorgkantoor, of met de mantelzorgmakelaar, als je daar meer over wil weten.

Wonen
Jongeren met een beperking kunnen thuis blijven wonen, zelfstandig gaan wonen, beschut of begeleid gaan wonen of in een instelling wonen.

Beschut of begeleid wonen en wonen in een instelling worden betaald door de gemeente of door het zorgkantoor. Wie van beiden dit betaalt is afhankelijk van de beperking en de bijbehorende indicatie.

Wanneer de jongere thuis woont kan hij daar de nodige zorg ontvangen van professionals. Soms is het mogelijk om aan de informele zorgverleners van de jongere een aantal uren zorg uit te betalen vanuit een Persoons Gebonden Budget. De mogelijkheden en criteria hiervoor kunnen verschillen per verstrekker (Gemeente, zorgverzekeraar, zorgkantoor).

Logeren
Om de mantelzorgers van thuis wonende jongeren met een beperking te ontlasten is het mogelijk dat de jongere af en toe gaat logeren in een instelling of logeerhuis. Dit wordt afhankelijk van de indicatie betaald door de gemeente of door het zorgkantoor. Andere benamingen voor logeren zijn: kortdurend verblijf, respijtzorg.

Financiën - wat stopt automatisch op de leeftijd van 18?

• Enkele kinderbijslag
• Dubbele kinderbijslag
• Extra kinderbijslag
• Kind gebonden budget

Bankzaken
Open een of meer bankrekeningen op naam van de jongere en machtig de ouder(s) of belangenbehartiger(s) voor deze rekening. Dit laatste is automatisch aan de orde als de ouder(s) met ingang van de 18e verjaardag door de rechter benoemd zijn als bewindvoerder.

Inkomsten
Loon; betaald werk is voor een aantal jongeren met een beperking goed mogelijk, hetzij een gewone baan, hetzij via een indicatie banenafspraak of een indicatie beschut werk (zie boven).

• Wajong uitkering; voor mensen vanaf 18 jaar die op jonge leeftijd hun ziekte of handicap kregen en daardoor volledig en duurzaam geen arbeidsvermogen hebben. Aanvragen bij het UWV: https://www.uwv.nl/particulieren/klantenservice/wat-is-wajong/detail/kan-ik-nog-een-wajong-uitkering-aanvragen
• Bijstanduitkering; als een jongere geen betaald werk, een Wajonguitkering of studiefinanciering heeft, kan de gemeente vanuit de Participatiewet een bijstanduitkering toekennen. Deze is qua hoogte tot de leeftijd van 21 jaar enigszins vergelijkbaar met kinderbijslag. Wanneer de jongere arbeidsmogelijkheden heeft maakt de gemeente samen met hem een plan van aanpak, afgestemd op de wensen en mogelijkheden die er zijn.
• Kinderalimentatie van gescheiden ouders moet worden betaald tot het kind 21 jaar oud is;  vanaf het 18e jaar wordt dit geld niet langer overgemaakt op de rekening van de verzorgende ouder maar op die van de jongere zelf.
• Zorgtoeslag; de Belastingdienst geeft een bijdrage in de kosten van de zorgverzekering aan mensen met een laag inkomen of geen inkomen, die weinig of geen vermogen hebben. Alleen het inkomen en vermogen van de jongere zelf worden meegeteld. De zorgtoeslag kan worden aangevraagd via de site van de belastingdienst, optie “mijn toeslagen”. Hier kunt u ook een proefberekening maken van de zorgtoeslag.
• Tegemoetkoming scholieren of studiefinanciering voor degenen die nog naar school gaan of studeren (zie boven).

Uitgaven

• Kostgeld; als de jongere thuis woont en een eigen uitkering of loon uit werken ontvangt, kan hiermee een bedrag aan kostgeld worden betaald aan de ouders. Op de site van het Nibud is te vinden welk bedrag aan kostgeld passend zou zijn.
• Eigen bijdrage CAK; vanaf de leeftijd van 18 jaar betalen mensen een eigen bijdrage aan de overheid voor de ontvangen zorg, berekend op basis van het inkomen en vermogen van twee jaren eerder (bijvoorbeeld: in 2018 wordt gewerkt met de gegevens van 2016). Mensen met weinig of geen inkomen betalen een zeer klein bedrag. U kunt op de website van het CAK uitrekenen hoe hoog de eigen bijdrage zal zijn – www.hetcak.nl.
• Zorgverzekering; deze moet op eigen naam van de jongere komen, per de 1e van de maand volgend op de 18e verjaardag. De verzekeraar van de ouders komt automatisch met een aanbod tegen de tijd dat de jongere 18 wordt maar het kan de moeite waard zijn om over te stappen naar een andere zorgverzekeraar. De basisverzekering is verplicht en alle zorgverzekeraars hebben acceptatieplicht. Voor een aanvullende verzekering is het handig om te kijken welke specifieke zorg in de toekomst het meest nodig zal zijn (bijv. fysiotherapie, tandheelkunde) en daarbij een verzekering te zoeken die dat naar wens dekt. De gemeente heeft vaak voor mensen met een laag inkomen een collectieve zorgverzekering, die allerlei voordelen biedt ten opzichte van andere zorgverzekeringen. Vraag de gemeente hiernaar.
• WA verzekering; inwonende meerderjarige ongehuwde kinderen vallen normaalgesproken onder de gezinsdekking. Bespreek met de tussenpersoon of de verzekeraar wat nuttig is om op naam van de jongere zelf te verzekeren. Een WA-verzekering is niet verplicht.
• Uitvaartverzekering; vrije keuze.

DigiD
DigiD is nodig voor het regelen van allerlei zaken met instanties. Als de jongere nog niet eerder DigiD heeft aangevraagd, is het belangrijk om dit voor de 18e verjaardag te regelen. Het is niet de bedoeling dat ouders de DigiD van hun kind gebruiken om voor hun kind zaken te regelen. Wanneer de jongere niet zelf zijn/haar zaken kan regelen kan iemand anders worden gemachtigd via: machtigen.digid.nl.

Stemmen bij verkiezingen
Alle Nederlanders vanaf 18 jaar mogen stemmen. Voor mensen met een beperking is het vaak ingewikkeld om zonder hulp van anderen gebruik te maken van dit eenvoudige grondrecht. Stemmen moet iedereen alleen doen en in het hokje mag niemand helpen. Alleen mensen die blind zijn mogen hulp krijgen in het stemhokje. Alle andere mensen mogen wel buiten het hokje hulp krijgen. Daar kan er uitleg gegeven worden over het stembiljet.

Als iemand niet zelf kan stemmen, mag een vertegenwoordiger voor hem stemmen. Dat mag alleen wanneer de vertegenwoordiger in dezelfde woonplaats woont, en beide stemmen gelijktijdig uitbrengt. Om iemand anders te machtigen moet een handtekening worden gezet op de achterkant van de stempas en een kopie van de ID-kaart worden meegegeven. Als iemand zelf geen handtekening kan zetten, staat daarover een aantekening op zijn ID-kaart. Die aantekening moet zijn vertegenwoordiger dan ook kopiëren en meenemen naar het stemhokje.

Wat als de ouders niet meer kunnen zorgen
Veel ouders maken zich zorgen over wat er met hun inwonende kind met beperking gebeurt als hen iets overkomt. Wie gaat dan de zorg van hen overnemen?

Een gewoon testament is bedoeld om vast te leggen wie er van u gaat erven als je komt te overlijden. Een levenstestament is iets anders en minstens zo belangrijk; je laat een levenstestament opstellen voor het geval je later – al dan niet tijdelijk – niet voor jezelf kunt opkomen. Beide soorten testament worden vastgelegd bij de notaris.

In het levenstestament wijs je  iemand aan die jouw belangen behartigt wanneer je dat zelf niet meer kunt. Daarnaast kun je er allerlei persoonlijke zaken en wensen in detail in onderbrengen. Dit kan gaan over jezelf maar daarnaast zou het ook kunnen gaan over de zorg die je nu biedt aan je naaste en hoe je dat graag geregeld wilt hebben. Je kunt de wens opnemen om door jouw gevolmachtigde een verzoekschrift bij de Rechtbank te laten indienen voor de benoeming van een opvolgend bewindvoerder. Dit is vervolgens ter beoordeling door de rechter en niet afdwingbaar.  Voor meer informatie:https://www.notaris.nl/wat-regel-ik-met-levenstestament-of-volmacht, of, beter nog, je maakt een afspraak met je notaris om de mogelijkheden te bespreken.

Ondersteuning voor de ouders
Wil je als ouder meer weten over de onderwerpen in dit document, of ondersteuning kunnen gebruiken bij het uitzoek- en regelwerk?

Dan kun je kosteloos een beroep doen op een mantelzorgmakelaar van het Mantelzorgcentrum: 085 - 018 38 90 of info@mantelzorgcentrum.nl