Gemeenten zijn weer meer kwijt aan zorgtaken

ma 25 jan 2021 13:24

Gemeenten hebben in 2019 weer meer uitgegeven aan jeugdzorg en maatschappelijke ondersteuning. De kosten voor maatwerkvoorzieningen in de Wmo gingen met maar liefst 10 procent omhoog. In de eerste helft van het jaar waren vijfduizend meer jeugdhulptrajecten actief dan in dezelfde periode in 2018. Dat blijkt uit de Benchmark Nederlandse Gemeenten van financieel advieskantoor BDO.

De oorzaken van het financieel minder gunstige jaar 2018, zijn vooral te vinden in de stijgende personeelskosten en een krappe arbeidsmarkt.

Het sociaal domein blijft voor gemeenten een belangrijk ‘zorgenkind’, schrijft BDO. ‘Vooral de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en jeugdhulp drukken steeds sterker op de financiën van het sociaal domein. De vraag naar jeugdhulp blijft stijgen. In de eerste helft van 2019 waren vijfduizend meer jeugdhulptrajecten actief dan in dezelfde periode in 2018. Dit aantal stijgt al sinds 2015, evenals de duur van de hulp. Daarnaast stuwt de vergrijzing de kosten voor de Wmo op en blijft het ingevoerde abonnementstarief een discussiepunt tussen gemeenten en het Rijk.’

Invloed coronacrisis
De coronacrisis heeft ook in het sociaal domein zijn weerslag. Het Rijk heeft een dringend beroep op gemeenten gedaan om hun zorgaanbieders financiële zekerheid en ruimte te bieden. ‘Het verzoek was om de omzet van zorgaanbieders voor honderd procent door te betalen, ook in geval er sprake was van vraaguitval. Het doel hiervan was om acute liquiditeitsproblemen bij aanbieders te voorkomen en behoud van werkgelegenheid in de zorg en ondersteuning. Hiervoor is echter geen extra geld van het Rijk naar gemeenten gegaan’, schetst BDO.

‘Het is moeilijk te voorspellen op welke manier de coronacrisis invloed zal hebben op de kosten voor het sociaal domein’, is verder te lezen. ‘Maar één ding is duidelijk: de impact zal flink zijn. Met name de arbeidsmarkt is geraakt door de crisis en dat heeft uiteraard gevolgen voor het werk van gemeenten. Ook kan de coronacrisis psychosociale gevolgen met zich meebrengen. Mensen verliezen werk en inkomen, kinderen zitten vaker thuis, en de nabije toekomst is ongewis en voor sommigen uitzichtloos. Hierdoor zullen mensen de komende periode mogelijkerwijs vaker een beroep doen op de Wmo en jeugdzorg.’

Exploitatietekort 2020
Het ziet er dus niet naar uit dat de gemeenten de komende tijd minder kwijt zullen zijn aan hun zorgtaken. Halverwege 2020 bleek uit cijfers van het CBS ook al dat veel gemeenten tekorten op hun budgetten hebben. 60 procent van de 355 gemeenten had een exploitatietekort. Dat kwam volgens de Vereniging van Nederlandse Gemeenten vooral door oplopende kosten van jeugdzorg en hulp voor kwetsbare ouderen. Het gaat bijvoorbeeld om voorzieningen als huishoudelijke hulp, woningaanpassingen en dagbesteding.

Proefproces
De VNG is over de Wmo in een conflict verwikkeld met VWS-minister Hugo de Jonge. Het door De Jonge ingevoerde abonnementstarief, waarbij alle cliënten dezelfde eigen bijdrage betalen ongeacht inkomen, leidt tot forse meerkosten voor de gemeenten. Deze kosten krijgen ze van De Jonge niet volledig gecompenseerd. De VNG heeft haar leden het afgelopen jaar geadviseerd om zelf maatregelen te nemen om de kosten te drukken. Dat zouden ze kunnen doen door bijvoorbeeld wel weer een inkomenstoets te hanteren voor hulp vanuit de Wmo. De VNG lijkt hiermee aan te sturen op een proefproces over het abonnementstarief. Gemeenten die rechtszaken tegen zich aangespannen krijgen, kunnen steun van de vereniging verwachten.

Voor de Jeugdzorg gaat VWS onderzoeken of de budgetten structureel moeten worden verhoogd. Dat zegde staatssecretaris Blokhuis afgelopen najaar toe, nadat duidelijk werd dat veel grote, essentiële zorgaanbieders in financieel zwaar weer verkeren.

Zorgvisie, vrijdag 15 januari 2021